SEFiA İklim Gündemi’nin 50. sayısına hoş geldiniz…
Bugün, 16 Eylül 2024.
Bu sayıda, Temiz Hava Hakkı Platformu’nun Kömür Yakıtlı Afşin A Termik Santrali Genişletme Projesinin Halk Sağlığı Etkileri ve Ekonomik Maliyeti başlıklı raporunu inceliyoruz.
Yorum ve geri dönüşlerinizi bekliyoruz!
Keyifli okumalar,
2024 yazı, dünya genelinde en sıcak yaz olarak kayıtlara geçti. Haziran-Ağustos 2024 döneminde dünya genelinde ölçülen sıcaklık, 1991-2020 ortalamasını 0,69 derece geçti. Geçtiğimiz yılın aynı döneminde sıcaklık, ortalamanın 0,66 derece üstündeydi.
1,5 derece: Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), küresel ortalama sıcaklıklar için 1,5 derece eşiğinin altında kalma uyarısında bulunuyor. 1,5 derece sınırı, dünyada yaşamı mümkün kılan ekosistemlerinin ve ona bağlı canlı yaşamının güvenliği ve devamlılığı için kritik öneme sahip. Ancak, küresel sıcaklık sanayi öncesi döneme göre 1,1 derece yükseldi bile!
Küresel Metan Bütçesi 2024, insan faaliyetlerinin küresel metan emisyonlarının en az üçte ikisinden sorumlu olduğunu ortaya koyuyor. Yeni tahminlere göre, emisyonları azaltmaya yönelik küresel çabalara rağmen, son 20 yılda insan kaynaklı metan üretiminde %20’lik bir artış görülüyor.
Ayrıntılar: Gazın atmosferik konsantrasyonları 2023 yılında, sanayi öncesi döneme kıyasla 2,6 kat daha yüksek bir seviye, milyarda 1,923 parçaya ulaştı.
Ülkeler: Dünyanın en büyük beş metan üreticisi ise sırasıyla Çin (%16), Hindistan (%9), Amerika Birleşik Devletleri (%7), Brezilya (%6) ve Rusya (%5) olarak sıralanıyor.
Tax Justice Network (Vergi Adaleti Ağı) tarafından yapılan çalışmada, fosil yakıt şirketlerine sağlanan trilyonlarca dolarlık banka finansmanının, Hollanda da dâhil olmak üzere birkaç ülkede şeffaf olmayan finans merkezleri aracılığıyla sağlandığı belirtiliyor.
Ayrıntılar: Çalışma kapsamında 60 küresel bankanın 2016-2023 döneminde kömür madencileri veya nakliye firmaları gibi fosil yakıt şirketlerine sağladığı 6.9 trilyon dolarlık sendikasyon finansmanı inceleniyor.
Neden önemli? Bu durum trilyonlarca dolarlık fosil yakıt finansmanını gerçek “kahverengi” amaçlarından arındırıyor. Hem bankalar hem de fosil yakıt şirketleri mali durumlarının gerçekte olduğundan daha yeşil olduğunu iddia edebiliyor.
Çin, yıl sonuna kadar çimento, çelik ve alüminyum üretimini karbon emisyon ticaret sistemine dâhil etme planı kapsamında harekete geçiyor. Ekoloji ve Çevre Bakanlığı, söz konusu üç sektörün de eklenmesiyle, sistemin ülkenin toplam sera gazının salımlarının yaklaşık %60’ını kapsayacağını belirtiyor.
Bir adım geriden: Çin, karbon emisyonlarını 2030’dan önce zirveye çıkarma ve 2060 yılına kadar karbon nötr hale gelme çabasının bir parçası olarak Temmuz 2021’de Çin Karbon Emisyon Ticaret Borsası’nı kurmuştu. Piyasa, kurulduğu günden bu yana sadece enerji sektörünü kapsıyordu.
Kahramanmaraş’ta bulunan kömür yakıtlı Afşin Elbistan A Termik Santrali’ne 688 MW’lık ek iki üretim ünitesi ile santralin genişletilmesi planlanıyor. Büyük ölçekli yeni bir santrale eşdeğer bu genişleme projesinin, bölgede santrallerin kurulması ile 1980’lerden beri yaşanan halk sağlığı sorunlarını daha da derinleştirmesi bekleniyor.
Temiz Hava Hakkı Platformu’nun 7 Eylül Dünya Temiz Hava Günü öncesinde yayınladığı Kömür Yakıtlı Afşin A Termik Santrali Genişletme Projesinin Halk Sağlığı Etkileri ve Ekonomik Maliyeti başlıklı yeni rapor, kömür yakarak elektrik üreten Afşin Elbistan A Termik Santrali’ne ek iki ünite yapılması durumunda ortaya çıkacak hava kirliliğinin neden olacağı erken ölümleri, kronik hastalıkları ve bu sağlık etkilerinin yol açacağı toplam ekonomik maliyeti değerlendiriyor.
Raporda öne çıkan bulgular
Afşin Elbistan A Termik Santrali’ne eklenmesi planlanan toplam 688 MW kapasiteli iki ünite, ilk işletme yılı olacağı tahmin edilen 2028’de, tahmini olarak 42 ölüme, 43 astım şikâyeti ile acil servis başvurusuna, 87 çocuğun astım hastası olmasına, 27 erken doğuma, 15 düşük doğum ağırlıklı doğuma ve 16.917 iş günü kaybına yol açacak.
Bu sağlık etkilerinin bir sonucu olarak, Afşin Elbistan A Termik Santrali’nin ilave kapasitesinden kaynaklanan hava kirliliğinin, ilk işletme yılında ekonomiye tahmini maliyeti 58,1 milyon ABD doları olacak.
Yeni eklenecek ünitenin 2028’den 2063’e kadar 35 yıl boyunca faaliyette olacağı varsayıldığında, sebep olacağı kümülatif sağlık etkileri 2.268 ölüm, 1.714 astım şikâyeti ile acil servis başvurusu, 626 çocukta yeni astım vakası, 2.896 hasta çocukta astım atağı, 907 erken doğum, 514 düşük doğum ağırlıklı doğum ve 755.904 hastalık izni gününe eşit olacak.
Sonuç olarak, Afşin Elbistan A Termik Santrali’nin ilave kapasitesinden kaynaklanan hava kirliliği, 2028’den 2063’e kadar sürecek tüm işletme dönemi boyunca ekonomiye 88,4 milyar Türk lirası (2,6 milyar dolar) ek maliyete sebep olacak.
Bu, toplum için önemli bir ekonomik maliyettir ve her biri 500’er yataklı 29 hastanenin yapım maliyetine (toplam 14.500 hastane yatağına) eşdeğer.
Ne Olmuştu?
Afşin Elbistan A Termik Santrali’ne yapılması planlanan 688 MW’lık ek iki ünite projesi için çevresel etki değerlendirme süreci 2022 yılında başlatılmıştı. Bu yıl 2 Nisan’da yapılan İnceleme ve Değerlendirme Kurulu toplantısında hem Afşin Elbistan bölgesinden gelen yurttaşlar ve sivil inisiyatifler, hem de ulusal düzeyde çalışan çevre ve iklim örgütleri projeye itirazlarını dile getirmişlerdi. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı henüz ÇED raporuna dair kararını açıklamadı.
Bölgede, Türkiye’nin iki en büyük termik santrali bulunuyor: 1984 yılında işletmeye alınmış 1355 MW’lık Afşin Elbistan A Termik Santrali ve 2005’te çalıştırılmaya başlanmış 1440 MW’lık Afşin Elbistan B Termik Santrali. Bu iki santral yarattıkları hava kirliliği ile geçtiğimiz 40 yılda toplamda 17 binin üzerinde erken ölüme neden oldu.
SEFiA İklim Gündemi ekibi olarak takip ettiğimiz değerlendirme yazılarını ve diğer önemli gelişmeleri derliyoruz:
Çayırhan Termik Santrali’nin özelleştirileceği duyuruldu.
Büyük petrol şirketleri artan sayıda iklim davasıyla karşı karşıya.
Endonezya’ya Adil Enerji Geçiş Ortaklığı (JETP) kapsamında verilen 20 milyar dolarlık fon sözünün çok az bir miktarı karşılandı.
