Ulusal Adil Geçiş Fonu’nun kurulması için acil ihtiyaç çağrısı!
SEFiA olarak danışmanlığını üstlendiğimiz, WWF Türkiye’nin “Adil Geçişin Finansmanının Güçlendirilmesi” projesi kapsamında ILO desteğiyle hazırlanan “Türkiye için Adil Geçiş Finansmanı Mekanizması Önerisi” isimli rapor, Türkiye’de merkezi bütçe, karbon fiyatlandırması kaynaklı gelirler ve uluslararası iklim finansmanını bir araya getiren Ulusal Adil Geçiş Fonu’nun kurulmasını öneriyor.
Türkiye’nin enerji, sanayi ve ulaşım sektörleri toplam emisyonların %70’ten fazlasını oluştururken, enerji üretiminde fosil yakıt bağımlılığı ve sanayide yüksek karbon yoğunluğu dönüşüm sürecini kritik hâle getiriyor. Düşük karbonlu üretime geçiş, enerji arz güvenliği, istihdamın yeniden yapılandırılması ve bölgesel kalkınma politikalarıyla yakından ilişkili olduğu için dönüşümün hem elektrik sektörünü hem de karbon yoğun sanayi sektörlerini kapsaması büyük önem taşıyor. Bu çalışma da, dünya deneyimlerinden hareketle Türkiye için sosyal, ekonomik ve çevresel dönüşümü aynı çatı altında finanse eden, ulusal sahiplenmeye dayalı, çok paydaşlı, şeffaf ve performans odaklı bir Ulusal Adil Geçiş Finansmanı mimarisinin kurulmasının artık ertelenemez bir politika ihtiyacı olduğunu ortaya koyuyor.
Türkiye için yapısal çıkarımlar ve Ulusal Adil Geçiş Fonu (U-AGF) Önerisi:
Türkiye’de adil geçişi yalnızca bir iklim politikası aracı olarak değil, bölgesel kalkınma ile karbon yoğun sektörlerin dönüşümünü birlikte ve yeniden yapılandıran stratejik bir alan olarak ele alan bütüncül bir çerçeve sunmayı amaçlayan rapor, Türkiye açısından üç temel yapısal sonucu ortaya koyuyor:
- Adil geçiş yalnızca enerji politikası değil istihdam, sanayi dönüşümü, bölgesel kalkınma ve sosyal politika boyutlarını birlikte içeren bütüncül bir dönüşüm alanıdır.
- Uluslararası fonlar önemli olmakla birlikte, Türkiye’de adil geçişin toplumsal açıdan sürdürülebilir olabilmesi için çekirdek finansman mutlaka ulusal bütçeye ve kalıcı gelir kaynaklarına dayanmalıdır.
- Fonlar yalnızca teknik karbon azaltımı projelerine değil iş gücü dönüşümü, eğitim, gelir telafisi ve yerel kalkınma alanlarına da sistematik biçimde yönlendirilmelidir.
Raporda, Türkiye’de adil geçiş sürecinin başarılı olabilmesi için hem ulusal stratejik yönlendirme ve koordinasyon hem de bölgesel uygulama ve katılım mekanizmalarını kapsayan çok katmanlı bir yönetişim yapısı kurulması öneriliyor. Söz konusu yapıda, ulusal düzeyde Türkiye Adil Geçiş Komisyonu tarafından belirlenen politika çerçevesinin U-AGF Üst Kurulu ve Platformu aracılığıyla somut finansman ve uygulama süreçlerine dönüştürülmesi tasarlanıyor. Bölgesel düzeyde ise Adil Geçiş Platformları ve Bölgesel Aktörler üzerinden planlama ve uygulama sağlanıyor. Toplumsal Paydaşlar Kurulu ve Bağımsız İzleme & Değerlendirme Birimi ile sistemin tamamının demokratik katılım ve hesap verebilirlik ilkeleri çerçevesinde işletilmesi planlanıyor.
