Temmuz ayının ilk haftasının, kaydedilen en sıcak hafta olduğu duyuruldu. Bu durum, insan kaynaklı iklim değişikliğinin sonucu olarak, Dünya sisteminde meydana gelen kapsamlı değişikliklere işaret ediyor.

• Bir adım geriden: Açıklanan ölüm rakamları, geçen yıl Avrupa’da sıcak hava dalgasının 60 binden fazla kişinin hayatına mâl olduğunu gösterdi. 2023 Haziran ayı, önceki rekor olan Haziran 2019’u büyük bir farkla aşarak en sıcak haziran olarak kayda geçti.
• Beklentiler: Uzmanlar, El Niño geliştikçe, sıcaklıklarda daha fazla rekor yaşanmasını bekliyor. İspanya, Fransa, Yunanistan, Hırvatistan ve Türkiye’de bazı bölgelerde hava sıcaklığının 40 dereceyi aşacağı belirtiliyor.
• El Niño nedir? Şiddetli yağış ve kuraklıklarla bağlantılı olarak görülen El Niño, Doğu ve Orta Pasifik Okyanusu’ndaki su yüzeyi sıcaklıklarının ısınması olarak adlandırılıyor. El Niño’nun küresel sıcaklıklar üzerindeki etkisinin genellikle ortaya çıktıktan bir yıl sonra görülmesinden ötürü, sıcaklık artışlarının 2024’te daha belirgin olacağı belirtiliyor.,

Fosil Yakıtların Ötesi (Beyond Fossil Fuels) tarafından yayımlanan araştırma, küçük ve orta ölçekli işletmelerin (KOBİ) üçte ikisinin yüksek ve değişken enerji maliyetleri karşısında mal ve hizmet fiyatlarını arttırmak zorunda kaldıklarını ve kendilerini korumak için yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği çözümlerine yöneldiklerini ortaya koyuyor.

• Fosil yakıt bağımlılığı: KOBİ’lerin yarısından fazlası, işlerini tehdit eden enerji faturalarının nedeninin, ülkelerinin fosil yakıtlara olan bağımlılığı olduğunu düşünüyor.
• KOBİ’lerin talebi: Her dört işletmeden üçü, kendilerine destek verilmesi ve idari engellerin kaldırılması hâlinde enerji dönüşümünden faydalanmaya hazır. KOBİ’ler kendi enerjilerini üretmelerine yardımcı olacak yenilenebilir enerji programlarına yatırım yapılmasını istiyor.

Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), tüm projelerin planlandığı gibi gitmesi koşuluyla, enerji geçişi için kritik öneme sahip mineral arzının –yatırımlardaki artışın ardından– 2030’a kadar iklim taahhütlerini desteklemek için gereken seviyelere yaklaşabileceğini açıkladı.

• Kritik mineral pazarı: Çalışma, lityum tüketiminde üç kat artış ve kobalt için %70’lik bir artış da dâhil olmak üzere kritik minerallere olan talebin son beş yılda arttığını ve toplam kritik mineral pazarının şu anda 320 milyar dolar değerinde olduğunu ortaya koyuyor.
• 2022’de rekor gelir: Açıklamada, kritik mineral firmalarının 2022’de bir önceki yıla göre %160 artışla 1,6 milyar dolarlık rekor bir gelir elde ettiği ifade ediliyor.
• Lityum: Temel pil mineral lityumunda, IEA 2030 yılına kadar arzın 420 bin metrik tona ulaşacağını tahmin ediyor. Bu, net sıfır için gereken 702 bin tonun altında bir rakam ancak hükümetlerin daha yakın zamanlı taahhütlerine ulaşması adına gereken 443 bin tona da oldukça yakın.

Temiz enerjideki ilerleme, 2050 hedefleri için yetersiz kalıyor

Uluslararası Enerji Ajansı, temiz enerjideki gelişmeleri, 2050 net-sıfır taahhütleri için yetersiz olarak değerlendiriyor.

Uluslararası Enerji Ajansı’nın (IEA) yayımladığı Temiz Enerji İlerlemesini İzleme 2023 başlıklı rapor, temiz enerji teknolojilerindeki gelişimde bardağın boş tarafına odaklanıyor. 2050 net sıfır hedeflerine ulaşılması için acilen müdahale edilmesi gereken alanlara vurgu yapıyor.

Temiz enerji dönüşümü için kritik öneme sahip 50’den fazla bileşene –sektörler, alt sektörler, teknolojiler, altyapı ve kesişen stratejiler– ilişkin son gelişmeler değerlendiriyor.

Öne çıkan gelişmeler

Raporda, öncelikle, yenilenebilir enerji teknolojilerinin 2022 yılındaki dikkate değer kazanımları ortaya koyuluyor:

• Elektrikli otomobil satışları, 2022’de 10 milyondan fazla satışla rekor seviyeye ulaştı ve sadece beş yılda yaklaşık 10 kat artış gösterdi.
• Yenilenebilir kaynaklara dayalı elektrik kapasitesi eklemeleri, şimdiye kadarki en büyük dağıtımları olan 340 GW’a yükseldi. Böylece, yenilenebilir enerji kaynakları artık küresel elektrik üretiminin %30’unu oluşturuyor.
• Elektrikli araç aküleri için açıklanan üretim kapasitesi, 2030’da beklenen talep gereksinimlerini karşılamak için ilk kez yeterli seviyelere ulaştı. Bu gelişmenin, Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) Enflasyonu Azaltma Yasası ve Avrupa Yeşil Mutabakatı’nın sonuçlarıyla desteklendiği ifade ediliyor.
• Enerji verimliliği, bir önceki yıla kıyasla iki kattan fazla artış gösterdi. Bu gelişme, birkaç yıllık nispeten zayıf gelişmelerin ardından, ileriye doğru atılmış olumlu bir adım olarak görülüyor.
• Nükleer enerji kapasitesine yapılan eklemeler, yıllık bazda %40 artış gösterdi. Bunun 2050 hedefleri için yeterli görülmediği fakat söz konusu gelişimin 2019’dan bu yana görülen kapasite artışlarına paralel seyrettiği vurgulanıyor.
• Isı pompası satışları, yıllık %11 artışla rekor kırdı. Böylece net-sıfır hedefleri için gerekli olan %15’lik büyümeye yaklaşıldığı ifade ediliyor.
• Temiz enerjiye yapılan yatırım, 2022 yılında –2021’e kıyasla– %15’lik artış gösterdi ve 1,6 trilyon dolar ile rekor seviyeye ulaştı. Bu durum, belirsiz bir ekonomik ortamda bile enerji geçişlerine duyulan güvenin devam ettiğini gösteriyor.

Bardağın boş tarafı

Bu olumlu gelişmelere karşılık dikkat çekilen noktaların başında, enerji dönüşümünün hızının bölgeler ve sektörler düzeyinde farklılaşması geliyor. Örneğin, küresel elektrikli araç satışlarının %95’i Çin, ABD ve Avrupa’da gerçekleşiyor. Temiz enerji, hâlihazırda maliyetlerin düştüğü ve teknolojilerin nispeten olgunlaştığı alanlarda –elektrik üretimi ve binek otomobiller gibi– daha hızlı genişleme alanı buluyor. Öte yandan, tüm olumlu adımlara rağmen, ağır sanayi ve uzun mesafeli taşımacılık gibi emisyon azaltımının görece daha zor olduğu alanlarda ise hızlı bir inovasyona ihtiyaç duyuluyor.

Değerlendirme

Rapora göre, güneş enerjisi ve elektrikli araçlar gibi bazı temiz enerji teknolojilerinin yayılma hızı, yeterli istek ve politika eylemiyle neler başarılabileceğini gösteriyor. Fakat 2050 yılına kadar net sıfır emisyon elde etmek için enerji sisteminin çoğu bileşeninde acilen daha hızlı değişime ihtiyaç var.

Enerji sisteminin 50’den fazla bileşeninin tamamında ilerleme gözlemlenebilirken, çoğunluğun henüz 2050’ye kadar net sıfır emisyonla tutarlı bir yolda ilerlemediği ortaya konuluyor. 2050 yılına kadar net sıfır emisyonu ulaşılabilir kılmak ve temiz enerjiye daha geniş kapsamda, hızlı bir geçiş sağlamak için dünya genelinde farklı temiz teknolojilere geçiş yapmak gerekiyor.

SEFiA İklim Gündemi ekibi olarak takip ettiğimiz değerlendirme yazılarını ve diğer önemli gelişmeleri derliyoruz:

• Orman ve zeytinlik alanlar, deprem konutları için imara açılacak.
• Küresel ısınma, 2035’e kadar her yıl %1 ila 3 arasında daha yüksek gıda enflasyonuna yol açabilir.
• Gezegen alarm çalıyor: Seller, yangınlar ve ölümcül sıcaklar!
• Avrupa Birliği ülkeleri, karada ve denizde kendi sınırları içindeki doğal alanların yüzde 20’sini restore etmesini gerektiren bir yasa tasarısını onayladı.
• 2030 iklim hedefi nedir? Neden önemli?